Dünyanın en eski 2. metrosu olan Tünel’in 136. yılı etkinliklerle kutlanıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis 2. Başkan Vekili Göksel Gümüşdağ ve İETT Genel Müdürü Hayri Baraçlı, 136. yıl etkinlikleri çerçevesinde tarihi Tünel’i gazetecilerle birlikte yürüyerek geçti. Karaköy’den 573 metrelik Tünel’e giren Gümüşdağ ve Baraçlı, hızlı adımlarla birkaç dakika süren gezinin ardından İstiklal Caddisi’nin başlangıç noktasına ulaştılar. Burada gazetecilere açıklama yapan Göksel Gümüşdağ, 136. yılı kutlanan dünyanın 2. metrosundaki bu etkinliğin çok anlamlı olduğunu belirterek, şöyle konuştu;
"Biliyorsunuz İETT Genel Müdürlüğü de 140 yıllık bir kurum. Türkiye’de 140 yıllık tarihe sahip çok az kurum ve şirket var. İETT’nin bu derin tarihi içinde 136. yılını kutladığımız Tünel’in de bizim için çok önemli anlamı var. İstanbul’un çok önemli bir noktasında Beyoğlu ile Karaköy’ü birleştiren bu tüneli günde yaklaşık 10 bin kişi kullanıyor".
Teknik özellikleri
• Tünel, İETT Raylı Sistemler Daire Başkanlığı çatısı altında hizmet vermekte ve 1875 yılından bu yana Galata ile Beyoğlu arasındaki yolculuğunu sessiz sedasız şekilde sürdürüyor.
• İETT’nin; Beyoğlu İstasyonu üzerine inşa edilen yönetim binası Metrohan, adını dünyanın ikinci metrosu Tünel’den aldı.
• Tünel, olağanüstü durumlar ve günlük bakım süreleri dışında yolcularından hiç ayrılmadı.
• Galata ile Beyoğlu arasında çalışan vagonlar 573 metrelik hatta, günde ortalama 200 seferle 12 bin dolayında yolcu taşıyor; iki istasyon arasındaki yolculuk 90 saniyede tamamlanmaktadır. Yıllık yolcu sayısı 4,5 milyonu buluyor.
• Cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılında Tünel’de seyahat eden yolcuların sayısı 12 milyon 100 bini bulurken sistem 1956 yılında 12 milyon 536 bin yolcu ile zirve yaptı. En yüksek yolculuk verilerine ise 1954-1958 yılları arasında ulaşıldı. Tünel’de 1954 yılında 10 milyon 673 bin yolculuk yapılırken 1955 yılında 11 milyon 469 bin, 1957’de 11 milyon 418 bin, 1958’de ise 10 milyon 445 bin rakamına ulaşıldı.
• Karşılıklı hareket eden iki vagon ortada hat değiştirmekte, dolayısıyla sistem neredeyse sıfır kaza riskiyle çalışmakta.
• Tünel’in Karaköy ve Beyoğlu olmak üzere iki istasyonu bulunmaktadır.
• Tünel’de karşılıklı hareket eden iki vagon bulunmaktadır. 18 koltuğu bulanan vagon bir seferde 170 yolcu almaktadır.
• Yolcuları gibi yolculuğu da kendine has olan Tünel’de yolcu bekleme süresi 3.5 dakikadır.
• Tünel’de 6 elektrik bakım ustası, 1 makine bakım amiri, 1 elektrik bakım amiri, 9 tamirci-operatör, 3 temizlik görevlisi olmak üzere toplam 21 kişi görev yapmaktadır. Tünel’in işletme şefi bayandır.
• Tünel’e büyük özen gösteren İETT, bakım-onarımlarını hassasiyetle yapmakta, günlük, haftalık, aylık ve yıllık bakımlarını aksatmadan sürdürmektedir. Bu nedenle Tünel’de görev yapan ustalar ve diğer çalışanlar uzun yıllar çalışmaktadır. Birim müdürleri dahi 10 senenin üzerinde görevde kalmaktadır.
• Tünel’in galeri genişliği 6.6, yüksekliği 4.60 metre iken Karaköy ile Beyoğlu arasındaki kot farkı 61 metredir.
• Tünel, ilk açıldığı tarihlerde İstanbul Tüneli, Galata-Pera Tüneli, Galata Tüneli, Galata-Pera Yer altı Treni, İstanbul Şehir Treni, Yer altı Asansörü ve Tahtelarz gibi çeşitli isimlerle adlandırılmaktaydı.
• Osmanlı Hükümeti’nin Tünel şartnamesinin 21. maddesinde buhar makinelerine filtre (fümivor) takma mecburiyeti getirmesi, çevre temizliğine olan duyarlılığın bir göstergesidir.
Dünyanın en eski ikinci metrosu...
Londra’dan sonra dünyanın en eski ikinci metrosu olan Tünel’in oluşum hikayesi Fransız mühendis Henri Gavand’ın girişimiyle başlar. Gavand, dönemin ticaret ve bankacılık merkezi olan Galata ile Pera arasında sürekli mekik dokuyan insanları gözlemler ve Yüksekkaldırım Yokuşu ile Galip Dede Caddesine alternatif bir yol düşünür. Bu iki merkezi birbirine bağlayacak asansör tipinde bir demiryolu projesi için Osmanlı Padişahı Abdülaziz Han'ın huzuruna çıkar, 10 Haziran 1869’da Tünel yapım imtiyazını alır. İşletme süresi 42 yıl olarak belirlenen Tünel`yap-işlet` modeliyle inşa edilir.
Tünel yapım çalışmaları 30 Haziran 1871’de başlar. Temmuz 1872’de İngiliz uyruklu “The Metropolitan Railway Of Constantinople From Galata to Pera” adlı şirketin tescili yapılır. 05 Aralık 1874’de yapımı tamamlanan Tünel’de hayvan taşımalı deneme seferlerinin ardından 10 Para yolculuk ücreti karşılığında insan taşımacılığına geçilir. Tünel, 17 Ocak 1875’te yerli ve yabancı muteber davetli topluluğunun katıldığı görkemli bir törenle hizmete alınır.
İlk yapım maliyeti 180 bin Osmanlı Lirası olan Tünel tesislerinin enerjisi 150 beygir gücünde iki buhar makinesiyle sağlanır. Tünel, sefere başladığında iki tarafı açık olan vagonlar elektrik olmadığı için gaz lambalarıyla aydınlatılır.
1910’da elektrikli tramvaylara geçilince şirket, 1911 yılında Osmanlı uyruğuna geçer ve “Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtel’arz Demiryolu” unvanını alır. Daha sonra devlet tarafından 175 bin Türk Lirası’na satın alınarak 01 Mart 1939’da millileştirilen Tünel, 16 Haziran 1939’da 3645 sayılı yasa ile kurulan İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (İETT) Umum Müdürlüğü’ne devredilir.
İkinci dünya savaşında; bazı malzemeleri satın alınamadığı için üç buçuk ay yolcularından ayrı kalan Tünel, Fransız Eletctro Enterprise tarafından 33 Milyon Lira sarfla tamamıyla yenilenerek şimdiki halini alır. 350 beygir gücündeki elektrikli sistemiyle 573 metrelik mesafeyi 90 saniyede aşan Tünel, 16 metre boyunda iki vagonuyla bir seferde 170 kişiyi taşır.