Japonya’nın kuzeyinde yaşanan 8.9 büyüklüğündeki deprem ve onu takip eden tsunamiler sonucu yaşamını kaybedenlerin sayısını tahmin etmek henüz mümkün değil. Ancak Japonya Meteoroliji Kurumu’nun Rusya’nın doğu sahilleri, Tayvan, Filipinler, Yeni Zelanda, Hawaii, Endonezya, Samoa, Avustralya ve Fiji için tsunami uyarısı yapmasıyla, trajedinin boyutlarının büyüyeceği öngörülüyor. Artçıların büyüklüğünün 7.1’i bulması da can kaybının artması ihtimalini kuvvetlendiriyor. Yaşanan bu dram insanlığın doğaya yenildiği diğer afetleri yeniden hatırlattı. Yüzyılın en büyük deprem felaketi, geçtiğimiz yıl Haiti’de gerçekleşti. Doğanın en çok vurduğu ülke ise Çin; en çok can kaybının olduğu 10 felaketin dördü, bu ülkede yaşandı.
1) 2010, Haiti depremi
12 Ocak 2010’da Haiti’nin başkenti Port-au-Prince’e 25 kilometre uzaklıkta olan deprem 7.0 Richter büyüklüğündeydi. Yerin 13 kilometre altında meydana gelen depremi 14 artçı takip etti. Haiti Hükümeti tarafından, 15.01.2011 tarihinde, resmi olarak yapılan açıklamada, toplam ölü sayısının 316 bin olduğu belirtildi. 300 binden fazla yaralının olduğu deprem felaketinde, 1.3 milyon kişi evsiz kalırken, 97 bin 294 bina yıkıldı.
2) 1976, Tangshan, Çin
28 Temmuz’ ülkenin kuzeydoğusunda gerçekleşen depremin büyüklüğü Richter ölçeğiyle 7.8’di. Ancak 16 saat sonra yaşanan artçı depremin de 7.8 şiddetinde olması, felaketin boyutunu iki katına çıkardı. Yerel kaynaklar 700 bin kişiden fazla can kaybının olduğunu iddia etse de, Çin Hükümeti resmi rakamın 250 bin olduğunu açıkladı. 790 bin kişinin yaralandığı felaket, son dört yüz yılda gerçekleşen en şiddetli üçüncü deprem.
3) 2004, Hint Okyanusu’nda yaşanan Tsunami felaketi
16 Aralık’ta Endonezya’nın Sumatra adasının batı kıyısı açıklarında denizin 40 kilometre derinliğinde meydana gelen afet, Richter ölçeğine göre 9 büyüklüğüdeydi. Sonrasında yaşanan tsunami felaketiyle trajedinin boyutları derinleşti. Tsunami, Hint Okyanusu’na kıyısı olan 11 ülkede büyük can kaybına yol açtı. Denizden yükselen 16 metrelik dev dalgaların tahribat şiddetinin, 23 bin atom bombasının verebileceği hasara denk geldiği söyleniyor. Tsunami felaketinde can verenler resmi verilerle 227 bin 898 olarak açıklansa da, tam rakamın ne olduğu konusunda şaibeler var.
4) 1920, Çin
16 Aralık’ta yaşanan deprem, 7.8 Richter ölçeğindeydi. Can kaybının 200 binin üzerinde olduğu felaket, Gansu bölgesi olarak da adlandırılan Lijunbu Haiyuan ve Ganyanch’ı yerle bir etti. Sadece Haiyuan’da 73 bin kişi yaşamını yitirdi. Xiji bölgesindeki Sujiahe köyü tamamen toprağın altına göçtü. Deprem, Norveç’ten bile hissedildi.
5) 1923, Kanto, Japonya
1 Eylül 1923’te gerçekleşen ve Büyük Kanto Depremi olarak tarihe geçen felakette, yaklaşık 143 bin kişinin deprem sırasında ve sonrasında çıkan yangınlarda öldü. Richter ölçeğiyle 7.9 büyüklüğündeki deprem sonrası oluşan tsunami, 12 metre yüksekliğindeki binaları bile yerle bir etti. Felaketten en çok Tokyo-Yokohama bölgesi zarar gördü; deprem sonrasında çıkan ve günlerce süren yangınlarda, Tokyo’nun beşte ikisinin tamamen yok olduğu açıklandı.
6) 1948, Türkmenistan
Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta 15-20 saniye süren 7.3 büyüklüğündeki depremde 198 bin nüfuslu şehir yerle bir oldu. Asya’nın en yıkıcı depremlerinden biri olan depremde 110 bin kişi hayatını kaybetti. Depremde ölenler arasında ülkenin kurucu lideri Saparmurat Türkmenbaşı’nın annesi ve iki kardeşi de vardı.
7) 2008, SİÇuan Bölgesi, Çin
Çin’in güneybatısındaki Siçuan eyaletinde 12 Mayıs 2008’de gerçekleşen ve Richter ölçeğine göre 7.8 büyüklüğündeki deprem felaketinde 87 bin kişiden fazla can kaybı yaşandı. Depremin merkez üssü Siçuan eyaletinin merkezi Çengdu’ya 100 km uzaklıktaki Vençuan oldu. 112 bin nüfuslu Vençuan’da binaların yüzde 80’i çöktü. Felaket sonrası 86 milyar dolarlık hasar meydana geldi. 100 binin üzerinde çocuk, okulların çökmesiyle yıkıntılar altında can verdi.
8) 2005, Keşmir, Pakistan
8 Ekim 2005’te gerçekleşen depremin merkez üssü, Himalayalar’daki paylaşılamayan Keşmir bölgesini Hindistan ile Pakistan arasında bölen hattın yakınıydı. Yerel saatle sabah 08.50’de gerçekleşen sarsıntı, Richer ölçeğiyle 7.6 büyüklüğündeydi. 79 bin kişinin öldüğü ve milyonlarcasının evsiz kaldığı felaketin kaynağı, yerin 10 kilometre altıydı. Yaklaşık bir dakika süren depremin tetiklediği heyelanlar, çok sayıda köyün toprak altında kalarak haritadan silinmesine neden oldu.
9) 1970, Chımbote, Peru
Büyük Peru Depremi diye tarihe geçen felaket, 31 Mayıs 1970’te gerçekleşti. 7.9 Richter ölçeğindeki depremin merkezi Pasifik Okyanusu açıklarındaydı. Kıyıdan 15 mil açıkta gerçekleşen depremde, 70 bin kişi yaşamını yitirdi, 800 binden fazla insan evsiz kaldı. Artçı depremler 400 mil ötedeki Lima’dan bile hissedildi. Navaro Dağı’ndaki birçok köy yerle bir oldu.
10) 1990, İran
21 Haziran’da meydana gelen ve Manjil-Rudbar depremi olarak da anılan doğal afette yaşamını yitirenlerin sayıy hâlâ tam olarak bilinmese de, rakamın 40 bin ve 60 bin arasında olduğu söyleniyor.. Evsiz kalanların sayısı ise 500 bin kişi olarak belirlendi. İran’da 1000 kilometre yarıçapındaki bölgede büyük hasara yol açan deprem, Richter ölçeğine göre 7.4 büyüklüğündeydi. Rudbar, Manjil ve Lushan şehirlerinin yanı sıra, 700 köy ciddi zarar gördü, 300’den fazla köy de depremden etkilendi. Hazar Denizi’nin güneybatısındaki Gilan ve Zanjan illerinde, 7 milyon dolarlık hasar meydana geldi.
En ünlü Japon resmi bir tsunami yorumu
Geleneksel Japon resminin en ünlü eseri, bir tsunami dalgası. Katsushika Hokusai’nin 1829’da yaptığı ahşap baskı, ‘Kanagawa’nın Büyük Dalgası’ ya da ‘Dalga’ olarak da biliniyor. Kanagawa bölgesinde, küçük tekneleri yutmak üzere olan bu dev dalga, pek çok sanat tarihçiye göre bir tsunami. Bu nedenle Hokusai’nin resmi, Japon toplumundaki tsunami endişesinin sanattaki yansıması olarak da yorumlanır. Resim, Hokusai’nin Fuji dağı ve civarını anlattığı bir serinin parçasıdır. Arkada karlı tepesiyle Fuji dağı da görülür.
Japon sanatında, depremle ilgili en ilginç örnekler de 1923’teki Kanto depremi olarak bilinen Tokyo’yu da etkileyen felaketten sonra yapılmış. 7.9 büyüklüğündeki, 140 bin kişinin ölümüne neden olan depremden sonra büyük yangınlar çıkmış insanlar uzun süre sokaklarda yaşamıştı. Bu depremden sonra pek çok Japon sanatçı, yangınları, kurtarma çalışmalarını, yıkıntıları, barakalarda yaşamı anlatan ahşap baskılar yaptı.
Türkiye’nin en BÜYÜK 5 depremi
1. 26 Aralık 1939 - Erzincan: Şiddetli kışın ortasında Erzincan’ı vuran bu felakette açıklanan ölü sayısı 32 bin 962. 7.9 büyüklüğündeki bu depremin ardından yurt çapında yas ilan edilmişti. Yardım konvoyları, soğukla da mücadele eden depremzedelere ancak iki gün sonra ulaşabildi.
2. 17 Ağustos 1999 - Kocaeli: 7.4 büyüklüğündeki depremde, 17 bin 127 kişi hayatını kaybetti, 43 bin 953 kişi de yaralandı.
3. 20 Aralık 1942 - Niksar/Erbaa:
Büyüklüğü 7.0 olan bu depremde 3 bine yakın insan öldü, yaklaşık 6 bin 300
kişi de yaralanmıştı.
4. 12 Kasım 1999 - Bolu Düzce: 7.2 büyüklüğündeki depremde, 845 kişi öldü,
4 bin 948 kişi de yaralı olarak kurtuldu.
5. 1 Şubat 1944 - Bolu/Gerede: 3 bin 959 kişinin öldüğü, çok sayıda insan evsiz kaldığı depremin büyüklüğü 7.2 olarak ölçüldü.