Basic HTML Version
49
Sektördeki Önemli Gelişmeler
2d
Kentsel Dönüşüm
Kentsel dönüşüm kavramı Türkiye’de özellikle 1999 yılında yaşa-
nan Marmara depremi sonrası tartışılmaya başlamıştır. Bu tarih-
ten sonra kentsel dönüşüm süreci çeşitli aşamalardan geçerek
2012 yılında kanuni altyapısı oluşturulmuş ve fiilen uygulamaya
geçilmiştir.
1999 Marmara depremi sonrası denetimsiz, kalitesiz ve çarpık
kentleşmeden kurtulmak amacıyla kentsel dönüşümün yapılması
hedeflenmiştir. Bu tarihten itibaren öncelikle 3 kanun çıkartılarak
kanuni altyapı oluşturulmaya çalışılmıştır: 2004 yılında çıkarılan
“Toplu Konut Kanunu”, 2005 yılında çıkarılan “Belediye Kanunu”
(73. Madde) ve 2005 yılında çıkarılan “5366 sayılı Yıpranan Tarihi
ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşa-
tılarak Kullanılması Hakkında Kanun”. Deprem ve afet riskini de
öngörerek hazırlanan ve çıkartılan bu kanun hükümleri kentsel
dönüşüm için yeterli olmamış ve fiili uygulamaya geçilememiştir.
Bunun üzerine yeni bir yaklaşım benimsenmiştir.
Bu yeni yaklaşım dahilinde öncelikle Çevre ve Şehircilik Bakan-
lığı oluşturulmuş ve dönüşüm yönündeki ana görev bu bakanlığa
verilmiştir. 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bakanlığın
yapısı kentsel dönüşüm liderliğini ve koordinasyonunu yapmaya
uygun hale getirilmiştir.
Ardından bugünkü kentsel dönüşüm uygulamalarına temel oluş-
turan “6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi
Hakkında Kanun” 2012 yılı Mayıs ayında çıkarılmış ve yürürlüğe
girmiştir.
Kanun, kentsel dönüşümü; belli bir alanı riskli alan ilan ederek
tüm yapılaşmayı, sosyal ve kültürel donatı alanları, yeşil alanla-
rı yeniden kurgulayarak safha safha yıkıp yeniden yapma yoluyla
gerçekleştirmekte ya da riskli yapı adıyla bina bazında yıkıp yerin-
de yeniden yaparak veya komşu parselleri birleştirip ada bazında
yeniden yaparak uygulamaktadır.
Bakanlığın riskli alanlardaki imar planlarını, kentsel tasarım
projelerini onaylayarak veya bizzat yaparak kontrol ettiği tam bir
merkez karar organı olarak yer aldığı yeni kentsel dönüşüm yak-
laşımında belediyeler yerel organizatörler olarak dönüşüme katı-
larak konut ve işyeri sahipleri olan halkla yapılacak anlaşmaları
hayata geçirmektedirler.
6306 sayılı kanun ve ilgili yönetmeliklerle getirilen yeni kentsel
dönüşüm yasası, Belediye Kanunu ve 5366 sayılı kanun ile birlikte
uygulanmaya başlanarak kentsel dönüşüm için gerekli hukuki ya-
pının büyük bölümünü karşılamıştır.
Kentsel dönüşüm kapsamında Türkiye genelinde 7 Milyon mevcut
konutun yıkılıp yeniden yapılarak yenilenmesi öngörülmektedir.
20 yılda tamamlanması planlanan kentsel dönüşüm için 100-400
Milyar USD arasında inşaat maliyeti öngörüleri yapılmaktadır. Dö-
nüşümün en geniş ölçekte gerçekleşeceği il ise İstanbul olacaktır.
İstanbul’daki 3,6 Milyon adet konutun yarısının kentsel dönüşüm
ile yenilenmesi öngörülmektedir.
Kentsel dönüşüme ilişkin fiili uygulama 5 Ekim 2012 tarihinde
başlamıştır. İstanbul Esenler’de ve 35 ilde eşzamanlı kentsel
dönüşüm çalışması başlatılmıştır. Dönüşümde ilk yıkımlar; Ada-
na, Afyon, Ağrı, Amasya, Ankara, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bitlis,
Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Edirne, Elazığ, Erzurum,
Gaziantep, Hakkari, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kırıkkale,
Kırşehir, Kocaeli, Malatya, Nevşehir, Samsun, Sinop, Tekirdağ,
Tunceli ve Van illerinde başlamıştır. Bu illerde 19 Haziran 2012
tarihinde çıkartılan riskli alan ve riskli yapı tespit genelgesi kap-
samında 101.221 bina, 163.098 birim ve 634.000 nüfus tespit edil-
miştir.
Kentsel dönüşüm sürecinde ikinci aşama ise 6 Nisan 2013 tarihin-
de 12 ili kapsayan fiili uygulamalar ile başlatılmıştır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre kentsel dönüşüm
uygulamalarında 2013 yılı Haziran ayı sonuna kadar 7.008 binada
13.008 birim yıkılmış olup bu tarih itibariyle 11.318 binada 33.841
yıkım devam etme aşamasında bulunmaktadır.