Türkiye Büyüyor ama Gelişemiyor!

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) İnsani Gelişme Endeksi ülkelerin ekonomik büyümelerini toplumsal ve sosyal gelişmeye ne kadar aktardıklarını ortaya koyuyor. 2014 raporuna göre 2013 yılında 187 ülke arasında Türkiye 69’uncu sırada. Türkiye 2012 yılında da 69’uncu sıradaydı. Hürriyet gazetesinden Şebnem Turhan'ın haberine göre, ekonomi 1 yılda yüzde 4 büyüdü ama insani gelişmeye yaramadı.

Kim daha büyük

UNDP İnsani Gelişme Endeksi’ni hazırlarken seçilmiş ülkelerin üç temel boyutta gelişmelerini değerlendiriyor. Bunlar; uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı olarak sıralanıyor. Türkiye 75.3 yıl olan ortalama yaşam beklentisi, 14.4 yıl olarak belirlenen öğrenim görme süresi beklentisi, 7.6 yıllık ortalama öğrenim görme süresi ile 18 bin 391 dolarlık kişi başına düşen gayri safi milli gelir düzeyiyle 0.759’luk İnsani Gelişme Endeksi değerine ulaştı. Karşılaştırmayı tam yapabilmek için İnsani Gelişme Endeksi birincisi olan Norveç’in verilerine bakmakta yarar var. Norveç, 81.5 yıllık ortalama yaşam beklentisi, 12.6 yıl öğrenim görme süresi beklentisi, 17.6 yıl ortalama öğrenim görme süresi ve 63 bin 909 dolarlık kişi başına düşen gayri safi milli gelir düzeyi ile 0.943’lük endeks oranına sahip.

Bir yılda ne değişti?

UNDP son raporunu eski yıllarla karşılaştırılmaması uyarısıyla yayımlıyor. Gerekçesi verilerin değiştirilmiş olması. Ancak 1980’den itibaren güncellenmiş verilerle ülkelerin gelişimini görme imkanı var. Bu bize Türkiye’nin bir önceki rapora göre hiçbir ilerleme kaydetmediğini de gösteriyor. 2012’de 187 ülke arasında 69’uncu sırada yer alan Türkiye yine 2013’te 187 ülke arasında 69’uncu. Bir yıldaki değişim 18 bin 11 dolar olan kişi başına düşen milli gelir düzeyi 18 bin 391 dolara yükselmesi ve yaşam beklentisinin 6 ay uzaması. Bu iki verideki gelişme 2012’de 0.756 olan İnsani Gelişme Endeksi verisini son raporda 0.759’a taşıyabildi.

18 bin 391 Dolar sizi yanıltmasın

18 bin 391 dolarlık kişi başına düşen gayri safi milli gelir düzeyi yanıltmasın. UNDP bunu bir de ülkedeki eşitsizliğe göre düzeltiyor. Burada en fazla fark yaşayan ülkelerden biri de Türkiye. Eşitsizliğe göre düzeltildiğinde 18 bin 391 dolarlık kişi başına düşen gayri safi milli gelir 15 bin 379 dolar seviyesine iniyor. Bu gelirde yüzde 21.8’lik bir eşitsizliğe işaret ediyor. Eşitsizliğe uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi ise insani gelişmedeki eşitsizlikten kaynaklanan kaybı ölçmeyi hedefliyor. Bu gelirde olduğu gibi yaşam beklentisi ve eğitimde de kendini gösteriyor. Eşitsizlik oranı arttıkça insani gelişmedeki kayıp da artıyor. Gelirdeki yüzde 21.8’in yanı sıra ortalama yaşam beklentisinde yüzde 11’lik, eğitimde ise yüzde 14.1’lik eşitsizliğe işaret ediyor. Ki bu daha az eşit olanların ortalama yaşam beklentisinin 67 yıl, eğitim sürelerinin ise 12.3 yıl ile sınırlı olduğunu gösteriyor.

Keşke Norveç olsak

Tüm bu veriler ışığında Türkiye’nin Eşitsizliğe uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi puanı 0.639’a geriliyor. Ve insani eşitsizlik katsayısı ise yüzde 15.6 olarak belirleniyor. Bu endeks oranıyla Türkiye üç sıra gerileyerek 72’inciliğe düşüyor. Aralarında bulunduğumuz yüksek insani gelişme grubunda eşitsizlik katsayısı yüzde 19.3. Yani Türkiye’nin ligden düşmediğini belirtebilir. Ancak yine dünya birincisi Norveç’in İnsani Gelişme Endeksi ile Eşitsizliğe uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi arasındaki farkın sıfır olduğunu vurgulayalım.

33 yılda ne başardık

Türkiye her ne kadar İnsani Gelişme Endeksi’nde 2012’ye göre yerinde saymış olsa da 1980 yılından 2013’e oldukça büyük bir yol kat etti. Yüksek insani gelişme kategorisinde yer almayı başaran Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi değeri 1980’de 0.496 iken 0.759’a yükseldi. Bu toplamda yüzde 53’lük, yıllık bazda ise yüzde 1.30’luk artış anlamına geliyor. En olağanüstü artış ise kişi başına düşen gayri safi milli gelirde. 1980’de 8 bin 656 dolar olan kişi başına düşen gayri safi milli gelir 2013’te 18 bin 391 olarak belirlendi. Bu yüzde 112.5’lik bir artışı gösteriyor. Tahmini yaşam süresi de 16.6 yıllık bir artış var. Ortalama öğrenim görme süresi 4.7 yıl, öğrenim görme süresi beklentisi de 6.9 yıl arttı. Ne yazık ki eğitimdeki ‘direnç’ bir türlü çözülemiyor.